MAKLJEN

​

Živimo u vremenu neprekidne komunikacije, neposrednog prenošenja slika i poruka pa smo zaboravili na prvobitnu ulogu koju su imali spomenici. U trenutku kada je 1978. godine od strane samog Tita svečano otvoren Makljen, delo izuzetnog umetnika Boška Kućanskog i spomenik posvećen istorijskoj pobedi u Bitki za ranjenike na Neretvi (1943) niko sem možda Žana Bodrijara nije još uvek mogao zamisliti budućnost u kojoj će stvari, dela i znaci biti oslobođeni od svoje ideje, suštine i reference, i osuđeni na reprodukovanje bez kraja.

U deliričnom svetu preslikavanja, jedinstveni predmeti arhitekture i umetnosti dolaze do nas posredstvom digitalnih zapisa, i tako se i sami pretvaraju u slike iza kojih je, kako piše Bodrijar (1990), uvek već nešto nestalo, pogotovo ako je reč o spomenicima poput Makljena koji u svom prvobitnom stanju više ne postoje. Njihovo nestajanje sa ovog sveta ubrzano je bizarnom igrom istorije - fizičkim udarcem koji je savladao otpor betona, iako su bili namenjeni trajanju i jezikom umetnosti sjedinjeni sa mestima na kojima su se nalazili, kako bi sama mesta oživela kao čuvari našeg sećanja. Želeli smo da spasimo Makljen od zaborava, ali sa druge strane, da njegovu virtuelnu rekonstrukciju poštedimo sudbine digitalne slike, reprodukcije “bez senke, bez tragova, bez posledica”, koja pukim umnožavanjem briše sećanja. Zbog toga smo prvi čin reprodukcije namenili samoj tehnici koja se odnosi na staro geometrijsko znanje o odrazu u cilindričnom ogledalu. Primenili smo tehniku čiji se simbolizam odaziva na fantastiku sveta i time može da oživi, u neposrednom dosluhu sa njegovim paradoksima, a ujedno ih kazujući, tačno i netačno, oblik i izobličavanje, kosmos i haos.

Zakrivljenje je oduvek bilo poznato kao pojačanje učinka površine na odraz u ogledalu. Ova tehnika je usavršena u vremenu razvijene renesanse koje je stiglo do izuzetnih tehničkih otkrića kao što su katoptričke mašine - renesansna pozorišta iluzija. Verovalo se da su simulakrumi koji nam se javljaju u ogledalima, budući savršeno slični predstavljenim predmetima, mogli da budu oblikovani samo preko samih slika tih predmeta. Nadrealisti su verovali u tu istu emanaciju, preobraženu u temu želje. U zakrivljenom ogledalu stvari oživljavaju logikom koja nije od sveta koji nas kondicionirajući okružuje, već onom koja provocira naše nesvesno govoreći jezikom drugog, razotkrivajući naše tajne i želje. Apstraktni model u cilindričnom ogledalu daje sliku Spomenika koja je materijalna samim tim što je postala kondenzovano sećanje. Ali, iz razloga što se nalazi tamo, u ogledalu, ona je, dejstvom zakrivljenja na sve što je osim makete prisutno u realnom vremenu, okružena veličanstvenim fantomima, dalekim senkama, stvarima koje lebde u zgusnutom vazduhu.

Pogledajte tamo iza Spomenika i videćete fantomski prizor u kome nema ničeg što bi imalo sličnosti sa nama samima, tek putem sećanja ti se magloviti oblaci svode na precizne obrise i predmete. Ako pogledate u pozadinu posejanu mrljama otkrićete u njoj analogiju sa pejzažima. Prema samom Leonardu, “na njima ćeš videti i bitke i likove živih gestova i neobična lica, i čitav beskraj stvari koje ćeš tek tada moći da svedeš na čisti oblik”.